Regionalne przysmaki Roztocza
Roztocze słynie z bogactwa lokalnych smaków opartych na tradycyjnych recepturach i regionalnych produktach. Kuchnia tego regionu czerpie z wielokulturowych tradycji – spotykają się tu wpływy kuchni polskiej, ukraińskiej i żydowskiej, co owocuje takimi daniami jak np. kutia, cebularz czy żur.
Wiele tutejszych potraw bazuje na kaszy gryczanej, która jest prawdziwym kulinarnym skarbem Lubelszczyzny. Przykładowe specjały to gryczaniaki – kotleciki z kaszy gryczanej i twarogu podawane z sosem (serwowane np. w restauracji Perła Roztocza w Szczebrzeszynie), pierogi z kaszą gryczaną (jeden z najpopularniejszych lokalnych farszów do pierogów), a także piróg biłgorajski (zwany w okolicach Guciowa reczczoniakiem) – sycąca zapiekanka z kaszy gryczanej, tłuczonych ziemniaków i twarogu, tradycyjnie podawana na ciepło.
Piróg biłgorajski
Innym regionalnym daniem są łupcie, czyli gołąbki nadziewane kaszą gryczaną (często z dodatkiem grzybów) zamiast ryżu – to specjalność serwowana m.in. w Zagrodzie Guciów. Ciekawostką jest, że takie gołąbki polewa się lokalnie olejem konopnym lub lnianym dla podkreślenia smaku.
W regionie popularne są również dawne potrawy chłopskie i postne. Na uwagę zasługuje tarciuch roztoczański (zwany też rejbakiem) – rodzaj babki ziemniaczanej z tartymi ziemniakami, pieczonej na złocisty kolor. Proste pieczywo wypiekane na piecu chlebowym to z kolei podpłomyki (bliźniaczo podobne do podkarpackich proziaków na sodzie) – w Roztoczu podaje się je na ciepło, najlepiej ze szklanką gęstego, kwaśnego zsiadłego mleka.
Z regionalnych przekąsek warto wspomnieć krężałki, czyli niewielkie główki kapusty kiszone w całości – dawny przysmak kresowy, który dziś uchodzi za lokalny rarytas.
Zupa pokrzywowa
Roztocze obfituje też w dary lasów i pól. W sezonie wiosennym jadana jest zupa pokrzywowa z młodych pokrzyw i lebiody (komosy) – delikatna, zielona zupa o wysokich walorach zdrowotnych. Latem i jesienią popularne są dania z grzybami (np. sosy kurkowe do mięs) oraz owoce z okolicznych sadów (pierogi z jagodami, racuchy z jabłkami).
W okolicy Biłgoraja i Szczebrzeszyna do dziś wyrabia się tradycyjne miody – unikatowym specjałem jest miód fasolowy z nektaru kwiatów fasoli „Piękny Jaś”, produkowany np. w pasiece w Mokremlipu.
Dopełnieniem kulinarnej mozaiki są regionalne napitki: domowe kompoty i syropy, podpiwek biłgorajski i kwas chlebowy (naturalne napoje fermentowane) oraz lokalne alkohole. W wielu miejscowościach spróbować można trunków wytwarzanych na Roztoczu – od nalewek z leśnych owoców, przez wina z pobliskich winnic, aż po historyczne piwo Zwierzyniec z reaktywowanego browaru w Zwierzyńcu.
Zwierzyniec, zwany sercem Roztocza, to miejsce przepełnione zielenią Roztoczańskiego Parku Narodowego. Tuż obok jego bram działa jeden z najstarszych browarów w Polsce, uruchomiony w 1806 roku
Kulinarne przystanki na trasie spływu Wieprzem
Spływ kajakowy rzeką Wieprz to nie tylko okazja do podziwiania przyrody Roztocza, ale także świetny sposób na poznanie lokalnej kuchni. Trasa wiedzie przez malownicze miejscowości, w których warto zatrzymać się na posiłek i spróbować regionalnych dań.
Górny odcinek: Krasnobród – Bondyrz – Guciów
Spływ często rozpoczyna się w okolicach Krasnobrodu, znanego kurortu z restauracjami serwującymi dania z dziczyzny i świeżych ryb. W Bondyrzu warto odwiedzić gospodarstwo rybne Pstrąg Roztoczański i spróbować rybnych specjałów – pstrąga w porach i jabłku, pizzy z wędzonym pstrągiem czy zupy rybnej à la prowansalska.
Pstrąg z Roztocza na białym talerzu z cytryną i świeżymi ziołami
Kolejny etap prowadzi do Guciowa, gdzie w Zagrodzie Guciów podawane są łupcie, reczczoniak, podpłomyki ze zsiadłym mlekiem, ciasta domowe i kawa zbożowa. Po posiłku można kupić lokalne produkty: miód, nalewki czy marynowane grzyby.
Środkowy odcinek: Obrocz – Zwierzyniec – Szczebrzeszyn
Ten fragment trasy prowadzi przez Roztoczański Park Narodowy (fragmenty są wyłączone z ruchu wodnego). Po starcie w Obroczy dopływa się do Zwierzyńca, gdzie działa m.in. Karczma Młyn w zabytkowym młynie i restauracja Czar Roztocza.
W Szczebrzeszynie warto odwiedzić restaurację Perła Roztocza i spróbować gryczaniaków, pierogów z kaszą, piróga biłgorajskiego na słodko czy rosołu z wiejskiej kury. Latem odbywają się tu festyny z lokalnym jedzeniem i występami.
Dolny odcinek: Szczebrzeszyn – Nielisz
Ostatni odcinek prowadzi do Zalewu Nielisz. W Restauracji Marina Nielisz można skosztować sandacza w sosie porowym, świeżonki, gulaszu z dzika czy placków ziemniaczanych po węgiersku. Lokal oferuje też regionalne wina i desery.
Świeżonka
Sezonowe wydarzenia kulinarne na Roztoczu
- Święto Kwitnącej Akacji w Zwierzyńcu (maj–czerwiec) – miodowe potrawy i występy folkowe.
- Festiwal Pierogów w Bełżcu (lipiec) – dziesiątki rodzajów pierogów, konkursy kulinarne.
- Święto Grzyba w Suścu (wrzesień) – zupy, bigosy i pierogi z grzybami oraz wyprawy do lasu.
W innych miejscowościach odbywają się festyny i jarmarki z regionalnym jedzeniem – np. Dni Zwierzyńca czy dożynki w Nieliszu i Szczebrzeszynie. To idealne okazje, by poznać lokalne smaki i kulturę w autentycznym wydaniu.
Podsumowując: spływ kajakowy Wieprzem przez Roztocze to niezapomniana przygoda nie tylko dla miłośników przyrody, ale i dla entuzjastów dobrej kuchni. Od gospód serwujących pierogi z kaszą gryczaną i gołąbki łupcie, przez smażalnie z pstrągiem z Wieprza, aż po klimatyczne karczmy z dziczyzną i lokalnymi nalewkami – każdy znajdzie tu coś dla siebie. Warto płynąć niespiesznie, zatrzymując się po drodze, by chłonąć smaki regionu. Roztocze urzeka prostotą i autentycznością swojej kuchni, dzięki czemu każdy posiłek staje się częścią podróży.
Smacznego spływu!
Źródła: Lokalne portale i przewodniki kulinarne Roztocza: obiezysmak.pl, streetfoodpolska.pl, odkrywajroztocze.pl, nielisz.com, roztoczetravel.pl